In gesprek met Alexey Botvinov

Pianovirtuoos Alexey Botvinov richtte in 2014 samen met zijn vrouw Elena Odessa Classics op. Sinds het uitbreken van de oorlog wonen ze met hun zoontje in Zwitserland. Hij vertelt over het ontstaan van het festival, over de huidige toestand en over zijn dromen voor de toekomst. 

Botvinov: “Het festival was een antwoord op de dramatische situatie van 2014. Er was de Revolutie van de Waardigheid (tegen de pro-Russische president Janoekovytsj), de Russische inmenging in de Donbas en de annexatie van de Krim. Ik vroeg me af wat ik voor mijn stad en voor mijn land kon doen. Samen met mijn vrouw besloot ik een festival op het hoogste Europese niveau op te richten. Zoiets bestond in Oekraïne vreemd genoeg nog niet. We hebben een enorm muzikaal erfgoed, fantastische componisten, musici en een zeer ontwikkeld publiek. Odessa is bijvoorbeeld een mekka voor violisten. Maar we hebben ook veel pianisten: Emil Gilels was geboren in Odessa, en ook Svjatoslav Richter kwam uit Oekraïne. Onze eerste editie vond plaats in 2015. We begonnen met vier dagen. Maar we groeiden snel en het werden uiteindelijk twee weken. Er was muziek, maar ook beeldende kunst, dans, theater. Veel internationale sterren en orkesten kwamen voor het eerst naar ons land. We hadden prachtige locaties. Het centrum van Odessa is erg compact en alles is op wandelafstand. We deden bijvoorbeeld concerten op de zogenaamde Potjomkin-trappen, die bekend zijn van de film van Sergej Eisenstein (Pantserkruiser Potjomkin, 1925). Daar waren de grote events, met meer dan 10.000 bezoekers.” 

‘Waren’ in de verleden tijd, want toen kwam de oorlog… 

“Niemand zag dat aankomen. Toen de Amerikanen en de Britten onze regering waarschuwden dat de Russen zouden aanvallen, wilde niemand hen geloven. Het kwam als een grote shock. Veel mensen verlieten het land, ook kunstenaars. We besloten om het festival vanuit Zwitserland te continueren op verschillende locaties in Europa. We zitten ondertussen in zes landen en het is een complexe operatie. Maar ik krijg veel hulp van de internationale muzikale familie die we ondertussen hebben opgebouwd: Daniel Hope bijvoorbeeld, en de orkesten uit Tallinn en Vilnius. Vrienden uit Griekenland brachten ons in contact met hun overheid en we deden twee succesvolle edities in Thessaloniki. Dan kwam de vraag van Gent Festival. En ondertussen krijgen we ook hulp van de European Festivals Association. Het is ironisch, want de aanleiding is natuurlijk zeer tragisch, maar we hebben het merk Odessa Classics wel kunnen uitbreiden over heel Europa.” 

Is in Oekraïne dan helemaal niks meer mogelijk? 

“In sommige steden functioneert de culturele sector tot op zeker hoogte, met name de operahuizen en de concertzalen. Maar wel met grote beperkingen. In Odessa is er bijna elke dag bomalarm, dan wordt het concert stilgelegd en moet iedereen zich naar de schuilkelders begeven. Op ander plekken, zoals Kharkiv, worden concerten onder de grond georganiseerd, bijvoorbeeld in metrostations. Maar ik wilde geen internationale artiesten naar Oekraïne uitnodigen als ik hun veiligheid niet kon garanderen, en die van het publiek natuurlijk.” 

Op het programma in Gent staat ook Russische muziek, ligt dat gevoelig? 

“Daarover heb ik vrij snel na het begin van de oorlog een standpunt ingenomen: de Russische cultuur behoort aan de wereld toe, en niet aan het Poetin-regime. Die cultuur cancelen zou niet verstandig zijn. Veel van die cultuur is trouwens juist ontstaan in opstand tegen de Russische imperialistische regimes. Wat de Russische artiesten betreft ligt het enigszins anders. Voor hen die de Russische agressie expliciet goedkeuren heb ik zero tolerance. Maar met anderen, die doorgaans in Europa wonen en de oorlog veroordelen, werk ik graag samen. Het Oekraïense ministerie van Cultuur is strikter op dat punt, maar ik bekijk het per geval.” 

Durf je al te dromen van de toekomst? 

“Ik hoop natuurlijk dat we na de oorlog, wanneer de situatie weer veilig is, kunnen terugkeren naar Odessa. Het is een prachtige stad, mijn geboortestad. Maar niemand weet wanneer dat zal zijn. Het is een grote onbekende. Daarnaast hoop ik dat er iets overblijft van ons Europese netwerk en de grote solidariteit van onze partners. Het is een uniek verhaal, een festival uit een oorlogsgebied dat kan overleven en zelfs uitbreiden.” 

Wat kunnen we in Gent verwachten? 

“Directeur Veerle Simoens wilde graag dat ik voor Gent iets bijzonders zou bedenken. Dat hoor ik graag. Ik hou van innovatieve projecten. Ik heb een programma samengesteld met diverse artiesten die vaak in Odessa te gast waren. Er zit naast muziek ook poëzie, dans en videokunst in. In Odessa verbinden we altijd verschillende disciplines met elkaar, daarmee bereiken we ook veel jong publiek. Dat is een van onze sterktes. Maar dit programma gaat ook over mijn toekomstdroom, een droom van wat het culturele leven in de stad zou kunnen zijn na de oorlog. Voor mij is Odessa een plek van verbinding tussen mensen en culturen. De stad is gebouwd door Fransen, Spanjaarden, Grieken, Bulgaren, Italianen, Joden. Die internationale en vooral ook mediterrane geest zit in de genetische code van de stad. Daarom zit er ook Turkse muziek in. Turkije was ook altijd belangrijk voor ons. Het is een grote eer voor ons om naar Gent te komen, ik kijk er erg naar uit!” 

Odessa Classics in Gent - Oekraïens festival droomt over de toekomst
do 12.09.2024 | 20:30

Info & tickets